Międzynarodowy Dzień Teatru to okazja, by uhonorować tę formę sztuki, a także wszystkich pracowników teatru: od reżyserów teatralnych, aktorów i scenografów, po sprzedawców biletów. Święto zostało uchwalone w 1961 roku na cześć otwarcia Teatru Narodów w Paryżu 27 marca 1957 roku.
Teatr w Polsce sięga swoimi korzeniami czasów średniowiecza. Już w XV wieku obok sztuk religijnych zaczęły się pojawiać widowiska świeckie. Niemniej jednak w dobie staropolskiej dominował teatr religijny, choć jednocześnie rozwijał się także teatr operowy, powstawały liczne teatry dworskie finansowane przez magnaterię.
Według Jarosława Cymermana, zastępcy dyrektora ds. programowych Instytutu Teatralnego im Z. Raszewskiego w Warszawie, przełomem było powstanie w 1765 roku w Warszawie Teatru Narodowego – pierwszej publicznej zawodowej polskiej instytucji teatralnej, która sprawiła, że szybko teatr stał się ważną częścią polskiego życia społecznego.
– Już w czasach Sejmu Wielkiego (1788-1792) i powstania kościuszkowskiego okazało się, że polski teatr stanowił ważny element publicznej debaty. Był to także czas działalności Wojciecha Bogusławskiego – aktora, reżysera, dyrektora teatrów, dramatopisarza, historyka teatru nazwanego później ojcem teatru polskiego. To między innymi za jego sprawą po upadku Polski teatr stał się ważnym bastionem polskiej kultury, literatury, języka i obyczaju i objął swoją działalnością w zasadzie cały obszar dawnej Rzeczpospolitej – opowiada Cymerman.
„Jeden z najlepszych okresów w dziejach polskiego teatru”
– Pierwsza połowa wieku XX to za całą pewnością jeden z najlepszych okresów w dziejach polskiego teatru, kiedy to dzięki takim twórcom jak m. in. Stanisław Wyspiański, Leon Schiller, Juliusz Osterwa udało się wypracować polski model tzw. Wielkiej Reformy Teatru, zaadaptować na potrzeby sceny uznawane za niesceniczne wielkie teksty polskich romantyków Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego, Cypriana Norwida – mówi.
Po II wojnie światowej – pomimo narzuconego systemu komunistycznego, w polskim teatrze pojawili się kolejni wybitni twórcy – jak chociażby Erwin Axer, Kazimierz Dejmek, Konrad Swinarski, Jerzy Jarocki, Jerzy Grzegorzewski, Krystian Lupa. W podręcznikach historii teatru na świecie znaleźli się także wybitni polscy reformatorzy i wizjonerzy teatru tacy jak Jerzy Grotowski czy Tadeusz Kantor, a także dramatopisarze jak Witold Gombrowicz i Sławomir Mrożek.
Słynne teatry w Polsce, które warto odwiedzić
Zdaniem Jarosława Cymermana trudno jednoznacznie wskazać najpopularniejszy teatr w Polsce. – Z całą pewnością zawsze ważną rolę odgrywają sceny narodowe: Teatr Narodowy w Warszawie i Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Ważnymi ośrodkami są także Wrocław, Gdańsk, Poznań, Łódź, Lublin, Białystok – stolica polskiego lalkarstwa – wylicza Jarosław Cymerman.
Zastępca dyrektora Instytutu Teatralnego im. Raszewskiego w Warszawie wspomniał również o Teatrze Wersalik w Supraślu, który ma swoje korzenie w lalkarstwie, a obecnie skupia się m.in. na produkcjach wielkiego polskiego dramatu romantycznego.
– Istotnym zjawiskiem jest także teatr wywodzący się z offu – tu warto wspomnieć łódzki Teatr Chorea, wrocławski ZAR, lubelskie Provisorium i Scenę Plastyczną KUL Leszka Mądzika. Dużą popularnością cieszą się także teatry muzyczne – Teatr Roma i Teatr Syrena w Warszawie, Teatr Muzyczny w Gdyni, Teatr Muzyczny w Poznaniu.
Jarosław Cymerman zwrócił również uwagę na teatry grające z ukraińskimi napisami, jednym z nich jest Teatr Nowy w Warszawie, a także teatry muzyczne i operowe, które posługują się uniwersalnym językiem muzyki.
Jak w tym roku Międzynarodowy Dzień Teatru będzie obchodzony w Polsce?
– Oczywiście będzie on obchodzony w cieniu wojny na Ukrainie. Dlatego autorką tegorocznego polskiego orędzia na dzień teatru będzie Switłana Oleszko – mówi Cymerman.
Co roku 27 marca najbardziej wpływowa osobowość teatralna, według krajów członkowskich Międzynarodowego Instytutu Teatralnego, wygłasza przemówienie z okazji Dnia Teatru. W 2023 roku polski oddział organizacji wybrał do tej misji ukraińską reżyserkę Switłanę Oleszko, założycielkę, reżyserkę i dyrektorkę charkowskiego Teatru Arabeska, będzie pierwszą Ukrainką, która dostąpi tego zaszczytu.
– Ważnym wątkiem będzie również solidarność ze środowiskiem artystycznym Ukrainy, ale także twórcami białoruskimi, którzy po protestach po sfałszowanych wyborach w 2020 roku zmuszeni zostali do opuszczenia swojego kraju. Wielu z nich stanowi dziś część polskiego życia teatralnego wzbogacając je swoimi talentami, doświadczeniem i wrażliwością – kontynuuje Jarosław Cymerman.
Ponadto teatry i ich organizatorzy przygotowują oficjalne uroczystości w wielu miastach w Polsce. Wiele teatrów przygotowało specjalne pokazy oraz zniżki na bilety dla swoich widzów.
Jakie ma znaczenie kultura teatralna i jak ją wspierać?
Zdaniem Jarosława Cymermana teatr bardzo silnie rezonuje ze współczesnością. Oprócz bycia miejscem rozrywki i upowszechniania kultury, teatr powinien być także miejscem głębokiej refleksji nad tradycją i współczesnością, uzupełniając debatę publiczną, a jednocześnie unikając sytuacjonizmu i nadmiernej publicystyki.
– Daje możliwość poszerzania horyzontów intelektualnych i estetycznych, stanowi także ważny element wspólnototwórczy w społecznościach lokalnych. Jest też bardzo ważny w rozwoju dzieci – zarówno emocjonalnym, jak i wprowadzającym w świat wartości– opowiada zastępca dyrektora programowego Instytutu Teatralnego.
Możemy wspierać polski teatr, tak jak każdy inny teatr na świecie, okazując zainteresowanie i chodząc na spektakle. Nie zapomnijcie więc pójść dziś, w Międzynarodowym Dniu Teatru, do teatru i pamiętać o kulturze i jej wartości w teraźniejszości.
